مدرسه فمینیستی: مطلب حاضر، پیگفتار افسانه نجم آبادی است بر کتاب 3 جلدی «صدیقه دولت آبادی: نامه ها، نوشته ها و یادها» (ص 659 الی 682). این کتاب در تابستان 1377 ، با ویراستاری مهدخت صنعتی و افسانه نجم آبادی، در آمریکا به چاپ رسید. ما در مدرسه فمینیستی بر آن شدیم که این پیگفتار را همراه با گفتگوی کوتاهی با مهدخت صنعتی یکی دیگر از ویراستاران این مجموعه، با هدف آشنایی بیشتر خوانندگان با «صدیقه دولت آبادی» و نیز معرفی این مجموعه کتاب 3 جلدی ارزشمند، بدون کم و کاست منتشر کنیم. لازم است در این جا از افسانه نجم آبادی
که با لطف فراوان اجازه بازچاپ این پیگفتار را به ما داد، تشکر کنیم.

هشتاد سال زندگی صدیقه دولت آبادی [1] با دورانی از دگرگونی های اجتماعی و سیاسی و فرهنگی ایران و زنان در ایران همدوره بود. به یک عبارت می توان این دوران را دوران آفرینش «زنیت مدرن» خواند _ روندی که آغازه فکری آن به قرنی پیش برمی گردد، ولی اثرات و ثمرات آن در سطحی اجتماعی در این دوره ساخت و پرداخت یافت. وجوه بسیاری از زندگی او موثر پاره ای از این دگرگونی ها و در عین حال نمونه بارزی از اثر این دگرگونی ها بود. چنین زندگی پرتلاش و پر بار، که بیش از چهل سال آن وقف فعالیت هایی برای بهبود وضع زنان در ایران شد، به حق ستایش آزادیخواهان و تساوی طلبان همدوره او را _ که از او به عنوان «نمونه زنان تساوی طلب و زنده» [2] ، «پیشاهنگ» و «پیش کسوت» (609 – 608)، «پیشقدم نهضت زنان ایران» و عاشق «خدمتگزاری» به ترقی دختران و بانوان ایران» یاد کرده اند (630) _ برانگیخته، همچنان سپاس نسل کنونی زنان ایرانی را، که چون او خود را کوشندگان حقوق زن می دانند و مدیون او و دیگر زنان کوشنده نسل های قبلی اند، می طلبد.

صدیقه دولت آبادی زندگی تک نوا و تک خطی نداشت. هم چون هر انسان اندیشمند و مبارز، زندگی ستودنی اش پر تناقض بود. پیچیدگی ها و غنای چنین زندگی، گاه تنش ها و تناقض هایی را می نمایاند که «ناسازه زنوری» نام گرفته است. [3] به قول Joan Wallach Scott، در اشاره به زنوران قرن هجده و نوزده فرانسه، فمنیست ها زنانی اند که انگار بار چنته شان ناسازگی یا جمع اضداد است: زنان