مجله ایراندخت: ويدادهاي چند ماه گذشته ايران بويژه حوادث عاشورا موجب شد كه بحث خشونت و خشونت‌گريزي در سطح نظري پيشين باقي نماند و مباحث نظري به محك و تجربه عملي درآيد تا معلوم گردد كه آموزه‌هاي نظري هنگام عمل تا چه حد رعايت مي‌شود. يكي از مسايلي كه از سوي برخي صاحب‌نظران مطرح شد، تئوريزه كردن برخي رفتارها در ذيل عنوان دفاع مشروع بود. به نظر بنده شايد این صاحب‌نظران محترم ـ‌كه به سهم خودم براي برخي از آنان احترام بسيار قايل هستم‌ـ تا حدي تحت تأثير فضاي سياسي موجود آگاهانه يا ناآگاهانه ـ‌پوزش از اين جسارت‌ـ قصد داشته‌اند كه رفتارهاي مذكور را توجيه كنند، در حالي كه به نظر من وظيفه تك‌تك ماست كه نسبت به هر خطايي بويژه نزد كساني كه خود را با آنان همراه‌تر و همدل‌تر مي‌دانيم، حساس باشيم. ترديدي نيست كه جريان سیاسی موجود دچار نقاط ضعف و قوتي هست، اما اگر بنابر ملاحظاتي نقاط ضعف آن گفته نشود، اين نقاط ضعف توانايي آن را دارند كه به سرعت تكثير و تثبيت شوند و به جزء جدايي‌ناپذير جنبش سياسي تبديل شوند و ديگر هيچ كس نتواند آنها را اصلاح نمايد. در اين يادداشت مي‌كوشم تا حدي اين نگاه توجیه گر خشونت را نقد كنم. اميدوارم كه از جاده انصاف خارج نشوم.

اصطلاح دفاع مشروع در حقوق جزا به كار برده مي‌شود. استفاده از اين اصطلاح كه در روابط و درگيري‌هاي شخصي مصداق دارد، در حوزه سياست، خطاست، زيرا در حوزه سياست، رفتارها جمعي است، و بايد واجد مشخصه جمعي باشد، و نمي‌توان آن را به يك عمل فردي فرو كاست. مثلاً اگر كسي به صفت فردي به من يا شما خواننده محترم يا هر كس ديگري حمله و هر یک از ما را مضروب كند يا قصد مضروب كردن ما را داشته باشد، ما چه واکنشی مي‌توانيم انجام دهيم؟ به لحاظ حقوقي ـ‌البته تحت شرايطي‌ـ هر يك از ما حق دفاع از خود را داريم، اما هر نوع واكنش دیگري هم كه انجام دهيم، اگر به لحاظ اخلاقي براي وجدان خودمان موجه باشد، شاید قابل دفاع باشد، اما به لحاظ حقوقي دفاع مشروع شرايطي دارد. از جمله بايد دفاع متناسب با حمله باشد، امكان فرار يا اخذ كمك از نيروهاي قانوني فراهم نباشد. حال اگر حمله‌كننده نيروي دولتي باشد، چه مي‌توان كرد؟ در اين صورت اثبات دفاع مشروع پيچيده‌تر است و توجيه رفتار متقابل در ذيل اين عنوان مشكل خواهد بود، حتي اگر نيروهاي مذكور از حدود اختيارات و وظايف خود تجاوز كرده باشند.
اما اگر عده‌اي سياسي در جريان تظاهرات خياباني مورد تهاجم قرار گيرند، آيا مي‌توان از عنوان دفاع مشروع براي توجيه مقابله به مثل استفاده كرد؟ شايد بتوان واكنش يك جوان را در برابر چنين رفتاري به صفت فردي درك كرد، اما قطعاً نمي‌توان و نمي‌بايد آن را توجيه كرد، زيرا چنين واكنشي بايد مستلزم صدور مجوز رهبري تظاهرات باشد.

پيش‌فرض حضور در چنين مراسمي، تبعيت و اطاعات از رهبري سياسي دعوت‌كننده است. شايد گفته شود كه چنين رهبري در واقعيت خارجي تظاهرات خياباني تهران وجود ندارد، در اين حالت بايد گفت كه پس برحسب كدام مجوز اخلاقي بايد در چنین كنش سياسي كه كنشي جمعي است حضور يافت؟ در اين صورت آيا هر فرد شركت‌كننده حق هرگونه انجام هر کنش و واکنشی را دارد يا خير؟ مثلاً مي‌تواند با خود اسلحه حمل كند تا در صورت مورد حمله واقع شدن، مقابله به مثل يا دفاع كند؟ اگر بلي آيا نتايج