مدرسه فمینیستی: دور از انتظار نيست که رُمان "سووشون" پرخواننده­­­­ترين رُمان ايرانی باشد. نويسنده اين کتاب، خانم سيمين­­­­دانشور همسر نويسنده و روشنفکر برجسته­­­ی چپ­­­گرا «جلال آل­­­احمد» بوده است. آل­­­احمد در سال 1969 اندکی پیش از انتشار سووشون، درگذشت و مشهورترين اثر وی تحت عنوان «غربزدگی»، اعتراضی پرشور به پذيرش کورکورانه ارزش­­­­های غربی بود که سبب فرسودگی هويت فرهنگ ايرانی در زمان شاه گرديده بود.

ادبيات انتقادی سيمين­­­دانشور در دهه 1970 به تنهايي حاکی شهرت وی در ايران است اما نوشته او به خودی خود برخلاف آثار جلال آل­­­­احمد ، می­­­تواند نظر تعداد قابل توجهی از مخاطبان را ــ حتی فراتر از محدوده روشنفکران ــ به خود جلب نمايد. جالب است که «رکسانا زند» و «پيترهلبان» بدون تغيير ماهيت این کتاب به متنی دانشگاهی ، آن را به عنوان داستان محفوظ داشته­­­­­اند.

سووشون، داستانی پيچيده و رضايت­­­­بخش است که در قالب روايتی متداول و با تم شهادت و سوگواری نگاشته شده است. داستان در شيراز در زمان جنگ جهانی دوم آغاز، و از زبان «زری» همسر یک زمین­­­­دار به نام «يوسف»، روایت می­­­شود. يوسف از شخصيتی کامل و ايده­­­آل برخوردار است، شوهری دوست داشتنی است و زمین­­­­داری روشنفکر، که وضعيت دهقانان برایش واقعاَ مهم است و باور دارد که اين دهقانانند که بايد از حاصل دسترنج خود، لذت ببرند نه ارتش اشغالگر انگليس.

انگليس فشارش را به يوسف برای فروش گندم به آنان می­­­افزايد و مقاومت يوسف به فاجعه­­­ای می­­­انجامد. جزیيات دسيسه­­­­های متفاوت قبايل، کمونيست­­­ها، دولت محلی و مقامات انگليسی به­­­شکل هشداردهنده­­­­ای برای زری نامفهوم می­­­­نمايد. زری تنها از گفتگوهای گيج­­­­کننده مهمانان همسرش به هنگام پذيرايي از آنان، متوجه اين دسيسه­­­­ها می­­­­گردد. ترديد عصبی او با گرمای ناخوشايند تابستان، همه­­­­گيری تيفوس و قحطی، ناراحتی ناشی از بارداری­­­­اش و ديدارهای او از بیماران روانی، شدت می­­­­يابد.

زری که در مدرسه ( مدرسه مبلغين انگليسی که به او اجازه نمی­­­­دادند برای مرگ پدرش حتی لباس عزا به تن کند) از خود شجاعت نشان می­­­­دهد ، اما درمي­­­­يابد که آن­­­قدر به همسر و فرزندان خود وابسته است که نمی­­­­تواند ريسکی را بپذيرد؛ تنها عمل دليرانه­­­­ای که می­­­­تواند از او سر بزند باز نداشتن افرادی است که می­­­­خواهند شجاعانه عمل کنند. از سوی دیگر، يوسف شوهر زری می­­­­داند که زمان حاضر ، زمان مناسبی برای بيان عقايدش نيست اما او با اراده­­­­ای راسخ، به آن­­­چه اعتقاد دارد عمل می­­­کند تا بتواند زمان را شتاب بخشد و به موقعیتی تبديل نمايد که عقايدش قابليت پذيرش يابند. ايده­­­­آليست بودن يوسف کاملا متضاد با دنياپرستی برادر بزرگ او ، ابوالقاسم­­­­خان (خان­­­­کاکا) است. ابوالقاسم­­­­خان یکی از شخصيت­­­­های محوری در سووشون است که بسیار ماهرانه تصوير شده است. تصویری واقعی که جاه­­­­طلبی­­­­های سياسی­­­­اش او را به دلال و واسطه­­­­ای برای کارهای خلاف و زشت فرماندار و مقامات انگليسی، مبدل ساخته و اين در حالی است که او از نفوذ خود برای حمايت از برادر ایده­­­­آل­­­­گرا و مقيد به اصولش (یوسف) نیز استفاده می­­­­کند.

چنين