|
حضور جدي زنان در ادبيات امروز: از خاطرات تاج السلطنه تا جوايز ادبي امروز غزال مرادی - 19 اسفند 1391 |
مدرسه فمینیستی: جوايز ادبي و آمار آثار منتشر شده هر ساله نشان از اين دارد كه زنان بيشتري به ادبيات رو ميآورند. روز به روز بر تعداد آثاري از زنان، چه در حوزه ادبيات سرگرم كننده و چه در حوزه هاي جديتر ادبي افزوده ميشود، زناني كه در همه حوزههاي ادبي مينويسند: شاعر، نويسنده، مترجم، محقق، منتقد و... اولين نوشتارهاي زنانه، به شكل خاطره نويسي به دست ما رسيده است كه از ميان آنها مي توان به خاطرات تاج السلطنه اشاره كرد. انتشار نوشتارهاي زنانه همگام با انقلاب مشروطه و انتشار نشريه هاي زنان بود كه از آنها مي توان از صديقه دولت آبادي و بيبي خانم استرآبادي و... نام برد كه بیشتر شهرت بیبیخانم استرآبادی به خاطر کتاب «معایب الرجال» است که به طنز و در پاسخ به «تادیبالنسوان» به نگارش درآمده است. او را نخستین زن طنزنویس ایران میدانند[۱]. گرچه سير نوشتار زنان در ايران فراز و فرودهاي بسياري داشته است و عمري شايد كمتر از 5 دهه داشته باشد. تغييرات اجتماعي و سياسي دوران هاي مختلف ايران پس از انقلاب مشروطه و افزايش سطح تحصيلات و آگاهي در زنان موجب شد تا ادبيات و آثار زنان كمكم و با آثار كساني مانند سيمين دانشور، غزاله عليزاده، شهرنوش پارسي پور، منيرو رواني پور، گلي ترقي و... شكلي امروزي و مدرن به خود بگيرد. به گونه اي كه ادبيات زنان در ايران امروز حوزه اي جدي است و حرفهاي زيادي براي گفتن دارد. شعر زنان نيز از رابعه آغاز و با شاعراني نظير فروغ فرخزاد و سيمين بهبهاني به اوج خود رسيد و پس از آن در دهه هاي 60 و 70 و 80 شمسي ايران نسلي از شاعران زن بوجود آمد كه هر كدام تكميل كننده شاعران نسل پيشين خود بودند و حتي تاثيرگذار در ادبيات دهه خويش. از سوي ديگر زنان، بازار كتاب را نيز از آن خود كرده اند. در 14 سال گذشته 47 كتاب در زمينه ادبيات داستاني بيش از 10 نوبت چاپ داشتهاند. در اين فهرست، رمانهاي «بامداد خمار»، «چراغها را من خاموش ميكنم» و «دالان بهشت» از سه نويسنده زن، پرفروشترين رمانهاي ايراني در 14 سال اخير هستند.[2] ورود اينترنت نيز يكي از المان هایی است كه چنين زنانی را با مسئوليت هاي مادري و... وارد اجتماع كرده و مرزهاي شهري و طبقاتي را شكسته است. افزون بر آثار منتشر شده كاغذي، فضاي مجازي محيطي را بوجود آورده است كه زنان نيز بتوانند در اين فضا قلم بزنند و بسياري آثار خود را در آن انعكاس بدهند. البته مشكل بتوان آمار دقيقي ارائه و نسبت ميان كاربران مرد و زن را تخمين زد، اما نگاه اجمالي به آثار مجازي نشان از حضور پررنگ زنان در اين عرصه را دارد. شايد بسياري افزايش آثار زنان را معلول خانه نشيني و فراغت آنها بدانند. پرداختن به اين موضوع مسلماَ بيش از اين نوشتار را خواهد طلبيد، اما حتي با فرض صحت همين مطلب، ما در سه دهه گذشته شاهد افزايش زنان تحصيلكرده خانه نشين هستيم؛ آنهايي كه در اجتماع جايي بيرون از آشپزخانه براي خود متصور هستند؛ آنهايي كه از خستگيها و روزمرگي هاي خود مينويسند؛ آنهايي كه ميزهاي آشپزخانه شان به ميزهاي ترجمه و نويسندگي و نقد و پژوهش تبديل شده است. افزايش تعداد زناني كه جوايز ادبي دريافت مي كنند نشان از جدي تر شدن حضور زنان در عرصه ادبيات است. به عنوان مثال جايزه ادبي مهرگان كه در 29 ديماه امسال برگزار شد، |